Het atelier van Barbara Bervoets bezoeken is een andere wereld betreden. Buiten ruist het Antwerpse stadsgeroezemoes, binnen wacht op ons een nieuwe dimensie, een universum waar ze helemaal zichzelf tot uitdrukking kan brengen en haar werk een veilige ontstaansgrond vindt, omringd door persoonlijke parafernalia en naturalia. Knipsels en gedichten, kantwerk van haar grootmoeder, edelstenen, dode vlinders en vogeltjes, takjes en bladeren, ze rijgen zich aaneen tot het bijzondere decor waartegen wij ons gesprek laten meanderen.
Maar er zijn ook pralines! En paaslelies! Hoe tekenend is dit voor deze vrouw en kunstenares, die bulkt van de creatiedrang en levenslust en tegelijk het donkere en de pijn niet schuwt. Dood en leven, ze lijken innig verweven in haar leven en werk, en leverden littekens op waar ze niet kan van wegkijken, waar ze ook niet wíl van wegkijken. Want er is maar één weg naar het licht, en dat is door het duister, en wie schaduwen niet durft aan te kijken, laat ze in het verdomhoekje zitten, waar ze steeds meer etter verzamelen, tot hun stormachtige kracht je finaal toch onderuithaalt.
En dat wil Barbara Bervoets niet, dus worden trauma’s getransmuteerd tot schoonheid, onder meer in de reeks The Hand that rocks the Cradle. Collage is een van haar geliefde uitdrukkingsvormen, die ze combineert met kant, verf en elementen uit de natuur. Een zwart-witte, filmische microkosmos die zich parallel aan deze wereld lijkt te bevinden, waar haar zorgen, wonden, angsten mogen zakken tot een verzachtend symbolisch niveau van trappen, motten, kruisen, tastende handen en geblindeerde gezichten. Een veilige bedding waarin het angstaanjagende wordt gedempt door rozige tinten, een vleug sensualiteit, een tikje humor, een zweem tere poëzie en sexy reminiscenties aan de film noir.
Eros en thanatos
Want hoe diep en onheilspellend het ook voelt: eros doet in het werk van Barbara Bervoets altijd een flirterig dansje met thanatos. Ongefilterde vrouwelijkheid en verlangende knipogen brengen de zwaarte van het leven weer in balans. Dat zie je ook in de fotografische reeks Thistles are forever, waar zwart wordt afgewisseld met meer vibrerende, levendige kleuren als roze, geel en wit. Elke kleur draagt een eigen symboliek: roze staat voor het zachte en vrouwelijke, geel voor vreugde, positiviteit en hoop, zwart voor wat zwaarder weegt, voor melancholie.
Een heel frêle, bijna schilderachtige reeks deze, gemaakt tijdens de lockdown in voorjaar 2020. Stekelige distels spelen de hoofdrol, een metafoor voor innerlijke kracht. Ze richten zich voorzichtig op tegen een achtergrond van flikkerende lichtschakeringen, die werden bekomen door de reflecties doorheen de eeuwenoude raampjes van het Antwerpse Sint-Catharinabegijnhof, waar de kunstenares momenteel woont. “Ik heb altijd een voorliefde gehad voor wat onbekend en onbemind is, zoals de melkdistel, die vaak wordt gezien als onkruid, maar genezende krachten heeft. Ik nam de foto’s in coronatijd, enerzijds om de eenzame uren te vullen met iets moois en zinvols, een intensieve studie naar lichtinval, kosmische frequenties die ik op de lens tracht te vangen. Anderzijds zijn de foto’s een poëtische weergave van mijn innerlijke leefwereld, kwetsbaar en sterk tegelijk.”
Vaak weet de kunstenares pas na het voltooien van een werk waar het werkelijk voor staat. Ze worden post hoc ontcijferd, onthullen dan hun ware betekenis. Ze stopt er haar hele wezen in, maar ze geven ook iets terug: een verheldering, een inzicht, misschien zelfs een zalvende troost, eenmaal de puzzel volledig is gelegd.
Mystiek en magie
Soms gaat ze bewust op zoek naar heling, zoals in de reeks Symbiosis, gemaakt in 2016 in het Himalaya-oerbos, waar de kunstenares even op adem kwam om te herstellen van een heftige periode in haar leven. Ze noemt deze foto’s, negatieven eigenlijk waar het donkerste zwart wordt gekoppeld aan een etherisch en bijna transcendent wit, ‘performatieve zelfportretten’ of ‘zielsportretten’. De contrasterende kleuren staan symbool voor een compromisloze trip naar de diepte van haar psyche, waar aan het eind ook lichtpuntjes van hoop opduiken. De zuiverende retraite bestond uit massages, bewuste voeding en stevige bergwandelingen. Soms ging ze van het pad af om een intensere connectie te zoeken met de bomen of zich neer te vlijen op de rotsen. In die overgave resoneerde ze met de zuivere, helende kracht van de aarde. Een mystieke eenwording met de allesoverheersende natuur.
In het werk van Barbara Bervoets is een connectie met het spirituele nooit ver weg. Tijdens haar studies stootte ze hierdoor soms op onbegrip, in deze veranderende tijden wordt het steeds meer gezien als een kwaliteit, een extra laag die haar oeuvre bijkleurt en verrijkt. Ze durft zich meer te tonen nu, als een bijzondere boodschapper die voeling heeft met zowel de onder- als bovenwereld, die zowel met de voeten stevig in de aarde staat, als diep verbonden is met de magische dimensie van de kosmos. We durven haar daarom een pionier te noemen, die op alle vlakken de dualiteit durft aan te gaan: ze is nieuwsgierig naar het onbekende, kijkt niet weg van schurende pijn, pookt genadeloos in kwetsuren, maar viert in haar foto’s en collages tegelijk het leven met ongeziene gretigheid, een poëtische glimlach en een wulps verleidingsspel met de kijker.